Στις 19.03.2017 πραγματοποιήθηκε η ετήσια πορεία μνήμης με αφορμή την συμπλήρωση74 χρόνων από την αναχώρηση του πρώτου συρμού που μετέφερε τους Θεσσαλονικείς Εβραίους στο στρατόπεδο ¶ουσβιτς - Μπιρκενάου.
Εκατοντάδες πολίτες περπάτησαν από την πλατεία Ελευθερίας και το Μνημείο του Ολοκαυτώματος μέχρι τον Παλιό Σιδηροδρομικό Σταθμό. Στην κορυφή της πορείας τέθηκαν μαθητές από το Ισραήλ με πλακάτ, που ανέφεραν «Ποτέ Ξανά», καθώς και σχολεία της πόλης, ενώ συμμετείχε πλήθος εκπροσώπων των Αρχών της πόλης.
Την κυβέρνηση εκπροσώπησε στις εκδηλώσεις ο υπουργός Παιδείας Κωνσταντίνος Γαβρόγλου, ο οποίος απεύθυνε σύντομο χαιρετισμό, ενώ παραβρέθηκαν υφυπουργοί, γενικοί γραμματείς υπουργείων, βουλευτές, ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης, ο περιφερειάρχης Κ. Μακεδονίας, εκπρόσωποι της αυτοδιοίκησης και των τοπικών αρχών, η πρέσβης του Ισραήλ στην Ελλάδα, οι ραβίνοι της Θεσσαλονίκης και της Λάρισας, εκπρόσωποι της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης και των άλλων Ισραηλιτικών Κοινοτήτων της Ελλάδος επιζήσαντες, απόγονοι των θυμάτων του ναζισμού, κ.ά.
Όπως ανέφερε στην ομιλία της η ιστορικός Ρίκα Μπενβενίστε, τα ξημερώματα της Δευτέρας 15ης Μαΐου 1943 αναχώρησε ο πρώτος συρμός από τον Παλιό Σιδηροδρομικό Σταθμό για το στρατόπεδο ¶ουσβιτς - Μπιργκενάου, με στοιβαγμένους μέσα σε βαγόνια μεταφοράς ζώων τους πρώτους Θεσσαλονικείς εβραίους, οι οποίοι είχαν συλληφθεί και μεταφερθεί εκεί από τον συνοικισμό Βαρόνου Χιρς. Ο συνοικισμός έγινε γκέτο στο οποίο μεταφέρθηκαν στη συνέχεια άλλοι Εβραίοι, μεταξύ των πρώτων, από τους οικισμούς της Αγίας Παρασκευής και του Ρεζί Βαρδάρ.
«Η εξαιρετικά σκληρή αυτή εικόνα επαναλήφθηκε δεκαεννιά φορές μέσα σε έξι μήνες» τόνισε ο πρόεδρος της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης και του Ισραηλιτικού Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου, Δαυίδ Σαλτιέλ, υπογραμμίζοντας ότι πενήντα χιλιάδες Θεσσαλονικείς Εβραίοι έχασαν τη ζωή τους στα «εργοστάσια εξόντωσης», ανάμεσα σε αυτούς και «οι πάνω από δώδεκα χιλιάδες Εβραίοι ήρωες του αλβανικού μετώπου, πολλοί εκ των οποίων επέστρεψαν στην πατρίδα βαριά τραυματισμένοι και ακολούθησαν την ίδια πορεία», και πρόσθεσε: «Δεν έχουμε το δικαίωμα να μείνουμε αδιάφοροι, να στεκόμαστε σιωπηλοί. Οφείλουμε να επενδύσουμε στη μετάδοση των διδαγμάτων του Ολοκαυτώματος προς τις νέες γενιές, ως ασπίδα απέναντι σε όσους σήμερα αμφισβητούν, αρνούνται και παραποιούν το Ολοκαύτωμα. Απέναντι σε αυτούς που ζητούν να εμφυσήσουν το μίσος μέσα από ιδεολογίες ανάλογες με αυτές, που έκριναν τον Εβραίο ένοχο για κάθε κακό και τον δολοφόνησαν έξι εκατομμύρια φορές».
Την εκδήλωση διοργάνωσαν για πέμπτη συνεχή χρονιά ο δήμος Θεσσαλονίκης, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο και η Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης, ενώ συμμετείχαν επίσης το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και το «Αλεξάνδρειο» ΤΕΙ Θεσσαλονίκης.
Στα όσα συνέβησαν στους Εβραίους της Θεσσαλονίκης, αλλά και στην περιπέτεια που για πολλά χρόνια βίωσαν οι ελάχιστοι επιζήσαντες που επέστρεψαν στην πόλη και οι απόγονοι τους, «με τα σπίτια τους καταπατημένα, τις δουλειές τους άφαντες», τους τόπους ταφής και λατρείας κατεστραμμένους, αναφέρθηκε ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης Γιάννης Μπουτάρης.
«Ο άνθρωπος έχει μια δυνατότητα ενσυναίσθησης. Υπάρχουν όμως και γι’ αυτό κάποια όρια» είπε ο δήμαρχος Γιάννης Μπουτάρης, υπογραμμίζοντας ότι δύσκολα μπορεί να αντιληφθεί ο ανθρώπινους νους τη διάσταση του μαρτυρίου, στο οποίο υποβλήθηκαν τα θύματα του ναζισμού. Εξήρε επίσης το γεγονός ότι πλέον με την τροπολογία που πέρασε πρόσφατα και οι απόγονοι των θυμάτων μπορούν να αποκτήσουν την ελληνική ιθαγένεια. «Αποτελεί μεγάλη τιμή για όλες και όλους μας» είπε ο δήμαρχος και συνέχισε: «Είμαστε τυχεροί που σας έχουμε μαζί μας».
Στη συμβολή του ΑΠΘ στη διατήρηση της μνήμης, στην ιστορική έρευνα για τα γεγονότα της περιόδου και στις δραστηριότητες της έδρας Εβραϊκών Σπουδών στο ΑΠΘ αναφέρθηκε η αναπληρώτρια πρύτανης ΑΠΘ Αριάδνη Στογιαννίδου, σημειώνοντας ότι από κοινού με το δήμο και άλλους φορείς συμμετέχει σε όλες τις δράσεις και στηρίζει ενεργά την προσπάθεια για να αποκτήσει η πόλη Μουσείο του Ολοκαυτώματος.
Την προηγούμενη ημέρα είχε προηγηθεί στο αμφιθέατρο του Πανεπιστημίου Μακεδονίας συναυλία στην οποία συμμετείχαν τα μουσικά σχήματα του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, η Χορωδία της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης, το φωνητικό σύνολο Εν Χορώ, η Νέα Χορωδία Δήμου Καλαμαριάς, το Concerto Quartet και η σολίστ Αγγελική Καθαρίου, υπό τη διεύθυνση του κ. Κωστή Παπάζογλου.
Οι εκδηλώσεις μνήμης ολοκληρώθηκαν στις 20.3.2017 στο φουαγιέ του δημαρχείου Θεσσαλονίκης έκθεση βιβλίου με τίτλο «Μαρτυρίες και ιστορικά δοκίμια για την Εβραϊκή γενοκτονία». που περιελάμβανε βιβλία από τη Συλλογή Shoah της Κεντρικής Βιβλιοθήκης του ΑΠΘ και εκδόσεις από την Κεντρική Δημοτική Βιβλιοθήκη. Στην εκδήλωση μίλησε η Ιστορικός Ρένα Μόλχο με θέμα «Ιστορική έρευνα και μνήμη ως τρόπος ζωής».