Ημέρα Μνήμη των Ελλήνων Εβραίων Μαρτύρων και Ηρώων του Ολοκαυτώματος

Θεσσαλονίκη 29/1/2023

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ

Θέμα: Εκδήλωση και συναυλία για Ημέρα Μνήμη των Ελλήνων Εβραίων Μαρτύρων και Ηρώων του Ολοκαυτώματος

Στις 29.1.2023, πραγματοποιήθηκε στην πλατεία Ελευθερίας τελετή για την Εθνική Ημέρα Μνήμης των Ελλήνων Εβραίων Μαρτύρων και Ηρώων του Ολοκαυτώματος.

Η τελετή ξεκίνησε με Ασκαβά (επιμνημόσυνη δέηση) από το Ραβίνο της ΙΚΘ Σοφολογιότατο Aharon Israel και ακολούθησε η χορωδία της ΙΚΘ με τους ψαλμούς του Δαυίδ.

Στην συνέχεια στο βήμα προσήλθε ο εκπρόσωπος της Κυβερνήσεως, ο Υφυπουργός Εσωτερικών, αρμόδιος για θέματα Μακεδονίας- Θράκης, κ. Σταύρος Καλαφάτης, ο οποίος τόνισε:

«είναι το χρέος μας απέναντι στους δεκάδες χιλιάδες Εβραίους της Θεσσαλονίκης που θανατώθηκαν. Η απώλεια είναι και δική μας και δεν μπορεί να λησμονείται. Να υψώνουμε τοίχο ενάντια στον φασισμό τον ολοκληρωτισμό. Να μην επιστρέψουμε να ζήσει η ανθρωπότητα ποτέ ξανά τέτοιες θηριωδίες», επισημαίνοντας ότι στόχος της κυβέρνησης είναι η ολοκλήρωση του μουσείου Ολοκαυτώματος. «Να δημιουργήσουμε ένα από τα εμβληματικότερα μουσεία Ολοκαυτώματος σε όλο τον κόσμο»

Ακολούθως ο Πρέσβης του Ισραήλ κ. Noam Katz σημείωσε:

«Σήμερα είμαστε εδώ για να αποτίσουμε φόρο τιμή στα έξι εκατ. θύματα του Ολοκαυτώματος. Ανάμεσά τους ήταν περίπου 50.000 Εβραίοι της Θεσσαλονίκης. Το 94% της Εβραϊκής Κοινότητας της πόλης -που άλλοτε ονομαζόταν η Ιερουσαλήμ των Βαλκανίων- εξοντώθηκε. Το Ολοκαύτωμα είναι και μία εθνική τραγωδία για την Ελλάδα καθώς επρόκειτο για μία κοινότητα πολύ σημαντική για την πόλη. Στόχος είναι η μνήμη αυτών των φρικαλεοτήτων σε βάρος των Ελλήνων Εβραίων για να μείνει ανεξίτηλη στη μνήμη μας. Δεν πρέπει να κλείνουμε τα μάτια στον ρατσισμό, στις φωνές των αρνητών του Ολοκαυτώματος», Παράλληλα, εξέφρασε τον αποτροπιασμό του για τους επτά νεκρούς σε συναγωγή της Νέβε Γιαακόβ, στην ανατολική Ιερουσαλήμ, το βράδυ της Παρασκευής, ανήμερα της Διεθνούς Ημέρας Μνήμης των Θυμάτων του Ολοκαυτώματος. «Στη Θεσσαλονίκη ο αντισημιτισμός φάνηκε στους βανδαλισμούς των Εβραϊκών Μνημείων. Βέβαια, η κοινότητα αν και είναι πολύ μικρότερη από παλιά κάνει πολύ καλή δουλειά. Δεν πρέπει να ξεχάσουμε».

Αμέσως μετά στο βήμα ανέβηκε ο Πρόεδρος του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου Ελλάδος, Πρόεδρος  της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης και Πρόεδρος του Μουσείου Ολοκαυτώματος Ελλάδος, κ. Δαυίδ Σαλτιέλ και μεταξύ άλλων υπογράμμισε:

“Είμαστε εδώ για να τιμήσουμε τη μνήμη έξι εκατομμυρίων Εβραίων που κυνηγήθηκαν και δολοφονήθηκαν συστηματικά και ανελέητα από τους Ναζί και τους συνεργάτες τους. Είμαστε εδώ για να θυμηθούμε τους δικούς μας ανθρώπους. Τους 67.000 Έλληνες Εβραίους, τους 50.000 από αυτούς - πολίτες της Θεσσαλονίκης. Να θυμηθούμε τα πρόσωπα, τα γεγονότα που άλλαξαν τη φυσιογνωμία της πόλης, που αφαίρεσαν το πιο δυναμικό της κομμάτι.

Η μετάβαση των θεωριών συνωμοσίας, των αντισημιτικών στερεοτύπων, της διαστρέβλωσης του Ολοκαυτώματος στον ψηφιακό κόσμο αποτελεί απλώς εξέλιξη της εποχής μας. Και αυτό γιατί ο αντισημιτισμός συνεχίζει να ανθεί και στα παραδοσιακά ΜΜΕ, στον Τύπο, σε βιβλία, και στον δημόσιο διάλογο. Τα αντισημιτικά στερεότυπα, καλυμμένα πίσω από διάφορα προσωπεία, τεκμηριώνονται με ψευδεπίγραφα στοιχεία και επιχειρήματα, πολλαπλασιάζοντας το μίσος που δηλητηριάζει την κοινωνία μας προτρέποντας το κοινό στο οποίο απευθύνονται σε πράξεις βίας κάθε μορφής.

Η ιστορία διδάσκει πως κάθε ολοκληρωτικό καθεστώς - όπως στην περίπτωση της Ναζιστικής Γερμανίας - εκμεταλλεύεται τους θεσμούς για να εδραιωθεί στην εξουσία και εν τέλει να τους καταλύσει. Γι` αυτό και αυτές οι απόψεις, οι πολιτικές, οι εκφραστές τους, από όποιον πολιτικό χώρο και αν προέρχονται, αποτελούν το πρόβλημα και όχι τη λύση.

Προκύπτει λοιπόν ολοένα και πιο αβίαστα η ανάγκη να μιλάμε για τις συνέπειες των πράξεων των Ναζί. Αυτών που έλαβαν χώρα στα στρατόπεδα συγκέντρωσης και αυτών που έγιναν σε κάθε δικό μας τόπο - όπως η Θεσσαλονίκη - με τη συνεργασία, τη συναίνεση, την αδιαφορία. Αυτά θα αναδείξει το έργο του Πάρκου Μνήμης στην Πλατεία Ελευθερίας. Ένα έργο που πρέπει να ξεκινήσει άμεσα, ώστε η δέσμευση του Δήμου να γίνει πράξη. Το ίδιο ισχύει και για το Μουσείο Ολοκαυτώματος Ελλάδος που θα συμβάλλει καίρια στην ανάδειξη των πανανθρώπινων αξιών της ελευθερίας, της αποδοχής, του σεβασμού, της αλληλεγγύης.

Από τις θέσεις που κατέχουμε όσοι παίρνουμε το λόγο, μιλώντας για το Ολοκαύτωμα, δίνουμε τον τόνο, το έναυσμα. Το “Ποτέ Ξανά” δεν είναι απλώς δύο λέξεις, δεν είναι σύνθημα. Είναι έκκληση για δράση.

Η νέα γενιά μας δείχνει το δρόμο.

Τα λόγια δεν έχουν σημασία αν δεν δημιουργούμε τις συνθήκες έτσι ώστε οι κοινωνίες και πάνω από όλα οι νέες γενιές να είναι αυτές που θα διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην προάσπιση της Μνήμης και τη διαιώνισή των διδαγμάτων του Ολοκαυτώματος.

Να απαιτούν από κάθε πρόσωπο, από κάθε θεσμό

• να απορρίπτει τον αντισημιτισμό, τις μισαλλόδοξες ή ρατσιστικές συμπεριφορές 
• να υπερασπίζει την ελευθερία και να εκφράζει έμπρακτα την αλληλεγγύη και την αποδοχή προς το διαφορετικό.

Έτσι τιμάμε τη Μνήμη των έξι εκατομμυρίων Εβραίων θυμάτων του Ναζισμού, των 67.000 Ελλήνων, των 50.000 Θεσσαλονικέων. Μόνο με αυτόν τον τρόπο προσεγγίζουμε την ουσία των λέξεων “Ποτέ Ξανά”.

Ο Δήμαρχος Θεσσαλονίκης κ. Κώστας Ζέρβας στο χαιρετισμό του σημείωσε:

«Δεν μπορούμε να επιτρέψουμε αυτή η θηριωδία να ξεχαστεί. Είναι μια ιερή δέσμευση, όχι μόνο προς τους απογόνους των μαρτύρων αλλά και απέναντι στην ίδια την ανθρωπότητα, απέναντι στο δικό μας μέλλον. Έχει αξία να δούμε πράξεις κι όχι μόνο λόγια. Εμείς συμβάλαμε καθοριστικά ώστε το μουσείο ολοκαυτώματος να περάσει από την σφαίρα των ιδεών στην υλοποίηση. Λύσαμε θέματα χωροταξικά, στάθμευσης, ανταλλάξαμε εκτάσεις και παραχωρήσαμε παραπάνω από 10 στρέμματα για να προχωρήσει

Ακολούθως η Αντιπεριφερειάρχης Μητροπολιτικής Ενότητας Θεσσαλονίκης, κα. Π. Πατουλίδου παίρνοντας τον λόγο είπε:

«Στέκομαι μπροστά σας ως παιδί, εγγόνι, δισέγγονο ενός λαού που σφαδάστηκε. Οι δικοί μου πρόγονοι δεν έχουν στο χέρι τους έναν αριθμό αλλά ένα βλέμμα θλιβερό. Αυτό μας συνδέει. Η Θεσσαλονίκη δεν πάσχει από αμνησία, το μουσείο του Ολοκαυτώματος θα βάλει ένα πολύ σημαντικό κομμάτι στο παζλ για τη μνήμη. Τα νέα παιδιά δεν θα έχουν ακούσματα, όπως είχαμε εμείς. Φεύγοντας από εδώ θα ήθελα να σας παρακαλέσω αν περάστε από τη διαγώνιο. Στον 2ο όροφο επί της Τσιμισκή 35, ένα ζευγάρι από παιδικά ματάκια περίμεναν μαρτυρικά να φύγει και εκείνη η μέρα. Εκεί κρύφθηκε η Ροζίνα Πάρδο, καθώς ξέφυγε από το γκέτο».

Κλείνοντας  απηύθυνε έκκληση:

«να μην ξεχάσουμε, να μην ξαναζήσουμε αυτή την κτηνωδία» τονίζοντας ότι «οι επιζήσαντες είναι μάρτυρες της κτηνωδίας. Το μουσείο του Ολοκαυτώματος θα βάλει του κομμάτι του παζλ που λείπει αυτή την ιστορία».

Την κεντρική ομιλία της εκδήλωσης έκανε ο Περιφερειάρχης Κεντρικής Μακεδονίας, Απόστολος Τζιτζικώστας. Μίλησε για εκείνους που γνώριζαν και μπορούσαν να σώσουν ζωές αλλά δεν το έκαναν. Αναφέρθηκε στις λίγες αλλά σημαντικές εξαιρέσεις των ανθρώπων που πήγαν κόντρα στο ρεύμα και με κίνδυνο της ζωής τους έσωσαν εβραίους συμπολίτες τους, για τους οποίους η Ελλάδα είναι περήφανη και τα ονόματα τους βρίσκονται στη λίστα των δικαίων των Εθνών.

Είπε ειδικότερα

«Αυτά που έγιναν εκείνη την εποχή ούτε γράφονται, ούτε μπορεί να τα διηγηθεί κανείς. Ποτέ ξανά δεν αντίκρισε κανείς τέτοιο απόλυτο κακό. Την μαζική εξόντωση 6 εκ. ανθρώπων μόνο επειδή ήταν Εβραίοι. Στους ζωντανούς χρωστάμε σεβασμό, στους νεκρούς μόνο αλήθεια».

«Δεν ήταν λίγοι εκείνοι που άκουσαν τις κραυγές και δεν άπλωσαν το χέρι. Εκείνοι που γνώριζαν ότι συντελείται ένα ανθρώπινο έγκλημα και δεν μίλησαν».

«Η πληγή δεν θα επουλωθεί ποτέ. Η απώλεια είναι μη αναστρέψιμη. Ούτε για τις οικογένειές, ούτε για την Θεσσαλονίκη. Καμία άλλη εβραϊκή κοινότητα στην Ευρώπη δεν εξοντώθηκε τόσο γρήγορα όσο η εβραϊκή κοινότητα της Θεσσαλονίκης. Μια κοινότητα από τις αρχαιότερες και μεγαλύτερες στην Ευρώπη», υπογράμμισε.

Ο κ. Τζιτζικώστας επανέλαβε πως η εβραϊκή κοινότητα έδωσε τον χαρακτήρα της πολυπολιτισμικότητας σε μια εποχή που ήταν δύσκολο να συμβεί αυτό και τόνισε πως πάνω από το 90% της κοινότητας αυτής αφανίστηκε. Αναφέρθηκε και ο ίδιος στην ολοκλήρωση του πάρκου μνήμης στην πλατεία ελευθερίας χωρίς περαιτέρω καθυστερήσεις, «Είναι η ώρα. Πρέπει να γίνει τώρα», ανέφερε χαρακτηριστικά. Ενώ αντίστοιχη ήταν η θέση του για το Μουσείο Ολοκαυτώματος αλλά και για την ονομασία κεντρικού δρόμου της πόλης σε λεωφόρο των εβραίων μαρτύρων.

«Η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας στηρίζει την επιλογή και την πρόταση να γίνει ονοματοδοσία κεντρικού δρόμου της πόλης μας, γιατί πραγματικά μόνο έτσι τιμούμε τελικά την μνήμη των ανθρώπων αυτών, να ονομαστεί ένας δρόμος «Εβραίων Μαρτύρων».

Είναι η ώρα, πρέπει να γίνει τώρα κατέληξε ο περιφερειάρχης μένοντας παραπάνω στην εξασφάλιση από την περιφέρεια της ανάπλασης γύρω από το μουσείο που θα αποτελέσει ένα ευρωπαϊκό τοπόσημο.

«Ένα μουσείο που θα ξεπεράσει τα όρια της πόλης και της χώρας και οι επισκέπτες του από όλη την Ελλάδα και το εξωτερικό θα μαθαίνουν επιτέλους τα πραγματικά ιστορικά γεγονότα. Γιατί το Ολοκαύτωμα, μη κάνετε το λάθος, δεν αφορά μόνο τους Εβραίους, αφορά ολόκληρη την ανθρωπότητα»,

είπε χαρακτηριστικά και αναφέρθηκε στη σημαντικότατη ευθύνη που έχουν οι επόμενες γενιές να συνεχίζουν να εξιστορούν τα γεγονότα, να μάθουν οι νέες γενιές την αλήθεια για να μένει η μνήμη ζωντανή ώστε να μην επαναληφθούν τα λάθη του παρελθόντος.

Στη συνέχεια η κατάθεση στεφάνων στο Μνημείο Ολοκαυτώματος ξεκίνησε με την κα. Ρίνα Μπαρζιλάι Ρεβάχ ως εκπρόσωπο των επιζησάντων μελών της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης ομήρων στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Μετά οι μαθητές του Δημοτικού Σχολείου «Ιωσήφ Νισσίμ» της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης άφησαν ένα λουλούδι στο μνημείο στη μνήμη των θυμάτων του Ολοκαυτώματος.

Ακολούθησε η κατάθεση στεφάνων από εκπροσώπους των αρχηγών των κομμάτων, της Βουλής, της Τοπικής Αυτοδιοίκησης,  εκπροσώπους διπλωματικών, πρυτανικών, εκκλησιαστικών, στρατιωτικών αρχών και Σωμάτων Ασφαλείας.

Η τελετή έκλεισε με κατάθεση στεφάνων, την τήρηση ενός λεπτού σιγής και τον Εθνικό Ύμνο.

Το ίδιο βράδυ, στο κατάμεστο Μέγαρο Μουσικής της πόλης, πραγματοποιήθηκε η εκδήλωση στην οποία κεντρικός ομιλητής ήταν ο Καθηγητής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Columbia κ. Mark Mazower.

Ο Πρόεδρος του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου Ελλάδος, Πρόεδρος  της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης και Πρόεδρος του Μουσείου Ολοκαυτώματος Ελλάδος, κ. Δαυίδ Σαλτιέλ  παρουσίασε στο κοινό τον κεντρικό ομιλητή αναφέροντας μεταξύ άλλων:

.

Είναι ένας εξαιρετικά προικισμένος αφηγητής, ένας ταλαντούχος συνθέτης των πιο ετερόκλητων εικόνων … νομίζω ότι έχει δείξει ξεκάθαρα πως η Ελλάδα και ειδικότερα η ιστορική αλλά και πολύπαθη Θεσσαλονίκη, έχουν αμφότερες μια ιδιαίτερη θέση στην καρδιά του. …. Φέτος συμπληρώνονται 80 χρόνια από τον εκτοπισμό και την εξόντωση των 50.000 Εβραίων της πόλης από τους Ναζί. Σε αυτές τις οκτώ δεκαετίες, με πολύ κόπο, πολλών ανθρώπων μια  αποδεκατισμένη  κοινότητα αναβίωσε από τις στάχτες και σταδιακά περάσαμε από την σιωπή στην αναγνώριση του παρελθόντος. … ακριβώς για το λόγο αυτό κατά τη γνώμη μου δεν είναι τυχαία η ανταπόκριση που είχε η προσπάθεια που ξεκίνησε η Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης για τη δημιουργία του Μουσείου Ολοκαυτώματος Ελλάδος. … σε αυτή λοιπόν τη σημαντική χρονική στιγμή, ο αποψινός ομιλητής στάθηκε δίπλα μας για να βοηθήσει - χωρίς καμία απαίτηση - την προσπάθεια αυτή. Μάλιστα όπως ανέφερε στις συζητήσεις μας είναι πεπεισμένος ότι αυτό το έργο έχει την δυναμική να φέρει τη Θεσσαλονίκη και την Ελλάδα, όχι απλώς στην πρώτη γραμμή σε θέματα μνήμης και ιστορίας - για την περίοδο του Ολοκαυτώματος - αλλά στο επίκεντρο του διεθνούς σύγχρονου πολιτισμικού γίγνεσθαι.

Είναι λοιπόν ιδιαίτερη η χαρά και η τιμή να έχουμε απόψε μαζί μας τον Δρα Μαρκ Μαζάουερ.

Στην συνέχεια ο κ. Mark Mazower καθήλωσε το κοινό με την κεντρική ομιλία του με τίτλο «80 χρόνια μετά: Ενθυμούμενοι τη Θεσσαλονίκη το 1943» η οποία μεταδόθηκε ζωντανά μέσω του διαδικτύου από Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων.

Η εκδήλωση ολοκληρώθηκε με συναυλία της Κρατικής Ορχήστρας Θεσσαλονίκης υπό τη διεύθυνση του Ισραηλινού μαέστρου  Yoav Talmi και με τη συμμετοχή των μουσικών  Μαριάντζελα Χατζησταματίου (υψίφωνος), Κατερίνα Γίμα (άρπα) και  Στάθη Καραπάνο (σολίστ – φλάουτο).  

Στην συναυλία παρουσιάστηκαν οι συνθέσεις:

-  Τζβι Αβνί (1927): Prayer (`Tefillah`) για έγχορδα

-  Λέοναρντ Μπερνστάιν (1918-1990): Nocturne (`Halil`), για ορχήστρα δωματίου και

σόλο φλάουτο 

-  `Almas tyernas y puras` τραγούδι για τα θύματα του Ολοκαυτώματος σε στίχους αγνώστου και μουσική από την άρια `Ombra mai fu` της όπερας Ξέρξης του Γκέοργκ Φ. Χέντελ (1685-1759)

-  Γιοχάνες Μπραμς (1833-1897): Συμφωνία αρ.3 σε φα μείζονα, έργο 90

Σύνδεσμοι:

-Χαιρετισμός Προέδρου Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου Ελλάδος, Προέδρου της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης και Προέδρου του Μουσείου Ολοκαυτώματος Ελλάδος, κ. Δαυίδ Σαλτιέλ [ΕΛΛΗΝΙΚΑ/GREEK]

-Προσφώνηση Προέδρου Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου Ελλάδος, Προέδρου της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης και Προέδρου του Μουσείου Ολοκαυτώματος Ελλάδος, κ. Δαυίδ Σαλτιέλ [ΕΛΛΗΝΙΚΑ/GREEK]

-Ομιλία του καθ. Ιστορίας του Παν. Columbia κ. Mark Mazower: «80 χρόνια μετά: Ενθυμούμενοι την Θεσσαλονίκη το 1943.»  (‘Eighty Years On: Remembering Thessaloniki in 1943’)  [ΕΛΛHNIKA / GREEK] [ΑΓΓΛΙΚΑ / ENGLISH]

-Φωτογραφίες από την εκδήλωση «Μουσείο Ολοκαυτώματος Ελλάδος: Οι προοπτικές της τοπικής οικονομίας», Money Show – Hyatt Regency Hotel,  Σάββατο 28 Ιανουαρίου 2023 [Λήψεις: Κώστας Αμοιρίδης]

-Φωτογραφίες από την πρωινή τελετή για την Ημέρα Μνήμης των Ελλήνων Εβραίων και Μαρτύρων του Ολοκαυτώματος, Μνημείο Ολοκαυτώματος – Πλατεία Ελευθερίας, Κυριακή 29 Ιανουαρίου 2023 [Λήψεις: Κώστας Αμοιρίδης]

 -Φωτογραφίες από την ομιλία του καθ. Ιστορίας του Παν. Columbia κ. Mark Mazower και την συναυλία της Κρατικής Ορχήστρας Θεσσαλονίκης για την Ημέρα Μνήμης των Ελλήνων Εβραίων και Μαρτύρων του Ολοκαυτώματος, Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης, Κυριακή 29 Ιανουαρίου 2023 [Λήψεις: Κώστας Αμοιρίδης]