Στις 27 Ιανουαρίου 1945, τα Σοβιετικά στρατεύματα διάβαιναν τις πύλες του ¶ουσβιτς αντικρίζοντας το κολαστήριο των Ναζί και τους ζωντανούς σκελετούς, την πιο τρανή απόδειξη του μεγαλύτερου εγκλήματος στην Ιστορία.
Η ημέρα αυτή, επιλέχθηκε, σχεδόν έξι δεκαετίες μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, από τον Οργανισμό των Ηνωμένων Εθνών ως Διεθνής Ημέρα Μνήμης των θυμάτων του Ολοκαυτώματος και από την Ελληνική Κυβέρνηση για την καθιέρωση της Ημέρα Μνήμης των Ελλήνων Εβραίων Μαρτύρων και Ηρώων του Ολοκαυτώματος.
Είχε προηγηθεί, το 1953, η καθιέρωση από το Κράτος του Ισραήλ του Γιομ Ασοά –της Ημέρας Πένθους– κοινής για τον Παγκόσμιο Εβραϊσμό, η οποία φέτος θα τιμηθεί στις 27 Απριλίου 2014.
Σε αυτές τις παγκόσμιες ή εθνικές ημέρες τιμάται η μνήμη των θυμάτων του Ολοκαυτώματος, ενώ αυτές οφείλουν να λειτουργούν υπενθυμητικά για τα όσα οφείλουμε να πράττουμε για την ενίσχυση της Μνήμης του Ολοκαυτώματος και για να καταστίσουμε τα μέλη της νέας γενιάς κοινωνούς των διδαγμάτων της θηριωδίας των Ναζί.
Για τη Θεσσαλονίκη όμως υπάρχει μία ειδική ημερομηνία σταθμός. H 15η Μαρτίου 1943, η ημερομηνία που 71 χρόνια πριν, αναχώρησε από την περιοχή του Παλαιού Σιδηροδρομικού Σταθμού, το πρώτο τρένο με στοιβαγμένους σε βαγόνια ζώων 2800 Εβραίους της Θεσσαλονίκης, κατοίκους του Βαρώνου Χιρς, με προορισμό το ¶ουσβιτς – Μπίρκεναου.
Η πλειοψηφία τους εκτελέστηκε αμέσως μετά την άφιξη στους θαλάμους αερίων. Φυσικά ούτε όσοι επέβαιναν στο τρένο αυτό αλλά και στους 18 ακόμη συρμούς που ακολούθησαν μπορούσαν να φανταστούν τα μαρτύρια και το τραγικό τέλος που επιφύλασσε το ταξίδι αυτό για το 96% των 50.000 Εβραίων της Θεσσαλονίκης.
Ουσιαστικά από την ημέρα εκείνη η πόλη άλλαξε οριστικά. Έχασε την πολυάριθμη δυναμική της Εβραϊκή Κοινότητα και σχεδόν όλα όσα είχαν δημιουργηθεί κατά τη μακραίωνη παρουσία της. Μετά το τέλος του πολέμου φαίνεται πως θέλει να ξεχάσει. Να λησμονήσει την πολύπλευρη παρουσία και προσφορά των Εβραίων της Θεσσαλονίκης, τα όσα διαδραματίστηκαν κατά τη διάρκεια της Κατοχής αλλά και με την επιστροφή των ελάχιστων επιζώντων, οι οποίοι έχοντας ανοιχτά τα τραύματα των στρατοπέδων, προσπάθησαν να ζήσουν και να λειτουργήσουν και πάλι την Κοινότητα.
Στις μέρες μας, λόγω και της έξαρσης των φαινομένων μισαλλοδοξίας, φαίνεται να υπάρχει μια πιο συστηματική προσπάθεια ώστε να διατηρηθεί η Μνήμη του Ολοκαυτώματος.
Έχει τριπλασιαστεί ο αριθμός των σχολείων που επισκέπτονται το Εβραϊκό Μουσείο Θεσσαλονίκης και αυξήθηκε ο αριθμός των διδασκόντων που παρακολουθεί σχετικά σεμινάρια.
Το Υπουργείο Παιδείας στηρίζει την απόφαση του Συμβουλίου της Ευρώπης να εκδοθεί βιβλίο διδάσκοντος για την εβραϊκή παρουσία στην Ελλάδα, το οποίο θα καλύψει ένα τεράστιο κενό που υφίσταται μέχρι σήμερα.
Προχωρούμε σε συνεργασία με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο στη συγγραφή και έκδοση βιβλίου διδάσκοντος για το Ολοκαύτωμα στη Θεσσαλονίκη.
Με ευρύτατη πρωτοβουλία προχωρά η δημιουργία ενός Μουσείου για τη Μνήμη και Εκπαίδευση του Ολοκαυτώματος, στο χώρο του Παλαιού Σιδηροδρομικού Σταθμού από όπου αναχώρησε η πρώτη αποστολή.
Δρομολογείται η ανέγερση ενός Μνημείου στο χώρο της πανεπιστημιούπολης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, όπου μέχρι το Δεκέμβριο του 1942 βρίσκονταν το Εβραϊκό Νεκροταφείο της πόλης ένα από τα αρχαιότερα και μεγαλύτερα στην Ευρώπη.
Ανακοινώθηκε ήδη η θεσμοθέτηση μιας Έδρας Εβραϊκών Σπουδών στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο
Σημειώνεται συμμετοχή νέων από όλη την Ελλάδα στην «Πορεία των Ζωντανών» που διοργανώνεται ετησίως στους τόπους της θηριωδίας των Ναζί.
Αυτά είναι μερικά παραδείγματα έμπρακτων ενεργειών που μπορούν να συμβάλλουν ουσιαστικά – εφόσον εφαρμοστούν με συνέπεια σε βάθος χρόνου – στο να αναπτύξει η κοινωνία μας τα ζητούμενα αντανακλαστικά για να μην επικρατήσουν η αδιαφορία και η λήθη, γιατί αυτές δημιουργούν το υπόβαθρο που οδήγησε στο Ολοκαύτωμα.
Συνήθως, η ένταση και το μέγεθος του Ολοκαυτώματος μας αφήνει να το συνδέσουμε με τα όσα προηγήθηκαν, τους ανθρώπους που ζούσαν εδώ, την καθημερινότητά τους, αυτούς που ξεριζώθηκαν, ληστεύθηκαν και βασανίστηκαν, αλλά και με όσα έσβησαν από την πόλη.
Πόσοι σήμερα ξέρουν όσα έγιναν στο γκέτο του Βαρόνου Χίρς αλλά και όσα προϋπήρχαν στην περιοχή του παλαιού σταθμού;
Πόσοι γνωρίζουν για ιστορικές μορφές της Θεσσαλονίκης όπως ο Σααδή Λεβή, ο Γιοσέφ Νεχαμά, ο Μωύς Αλλατίνι και τόσοι άλλοι;
Πόσοι γνωρίζουν τι συνέβη το Μαύρο Σάββατο της 11ης Ιουλίου 1942 και ας περνούν από την Πλατεία Ελευθερίας καθημερινά;
Μόνο αν μπορούμε να απαντήσουμε θετικά σε τέτοια ερωτήματα θα είμαστε σε θέση να καταπολεμήσουμε αποτελεσματικά τις φωνές αυτών που υμνούν τις πρακτικές που οδήγησαν στο Ολοκαύτωμα, αρνούνται, αμφισβητούν και λοιδορούν το ιστορικό γεγονός, χλευάζουν τους επιζώντες και προσβάλουν τη μνήμη των νεκρών.
Και που προβάλλοντας ως προσόν την άρνηση του Ολοκαυτώματος και των νεκρών του επιθυμούν να διεκδικήσουν το αξίωμα του πρώτου πολίτη –αυτής της μαρτυρικής πόλης– στις επικείμενες δημοτικές εκλογές.
Η μνήμη και γνώση της ιστορίας του τόπου μας, είναι θεμελιώδες στοιχείο, αν επιθυμούμε να συμβάλλουμε στη συγκρότηση μιας κοινωνίας που θα κάνει καθημερινά και συνειδητά πράξη το «Ποτέ Ξανά».
Κλείνοντας, θέλω να ευχαριστήσω το Δήμαρχο Θεσσαλονίκης, κ. Γιάννη Μπουτάρη, τον Πρύτανη του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ. Ιωάννη Μυλόπουλο και τον Πρόεδρο της 1ης Δημοτικής Κοινότητας κ. Πέτρο Δημητρακόπουλο που έλαβαν την πρωτοβουλία να διοργανώσουν τη σημερινή εκδήλωση, συναισθανόμενοι όπως και εμείς τη διαρκή ανάγκη της κοινής αυτής προσπάθειας.
Τέλος θέλω να εκφράσω της θερμές μας ευχαριστίες στον Γενικό Πρόξενο της Γαλλίας στη Θεσσαλονίκη και Διευθυντή του Γαλλικού Μορφωτικού Ινστιτούτου στη Θεσσαλονίκη κ. Christophe Le Rigoleur, για την παραχώρηση για τις ανάγκες της εκδήλωσης της αίθουσας που φέρει το όνομα «Ντασσώ-Αλλατίνι» μιας σημαντικότατης Εβραϊκής οικογένειας που άφησε το στίγμα της όχι μόνο στη Θεσσαλονίκη, αλλά σε ολόκληρο τον ευρωπαϊκό χώρο.